Ülkemizin tapu senedi Lozan’a giden yolu açan o muhteşem anlaşma olmasaydı halkımız daha büyük acılar yaşardı, daha çok şehit verirdik. Türkiye Cumhuriyeti’nin kilometre taşı olan Mudanya tarihe altın harflerle imzasını attı. Evet, Mudanya Bırakışması Türkiye Cumhuriyeti’ne giden yolun dozeridir, buldozeridir.

Onun için Mudanya Türkiye’nin önsözüdür diyoruz. Son sözü ise Lozan’dır.

Mütareke olmasaydı Lozan olmazdı.

Ülkemizin tapu senedi Lozan’a giden yolu açan o muhteşem anlaşma olmasaydı halkımız daha büyük acılar yaşardı, daha çok şehit verirdik.

Büyük başarı, tek bir kurşun atılmadan İstanbul dâhil Trakya’nın boşaltılmasıdır.

Misak-i Milli sınırlarının batı ucunda istenilen sonuçlar bu anlaşma sayesinde alınmıştır.

Hem de bu sonuç Birinci Dünya Savaşı’nın galiplerine karşı alınmıştır.

****

Benim baktığım yerden Mudanya’yı önemli kılan çok önemli bir nokta var.

Türk tarihinden ve Mustafa Kemal’den intikam almak isteyenlerin el altından dile getirdiği, “İngilizler neden bir kurşun atmadan Türkiye’den çıktılar? Gizli bir anlaşma mı vardı?” safsatası.

Atatürk’e İngiliz ajanı diyen ruh hastalarını da biliyoruz ama onlar tıbbın konusu diye geçiyorum.

****

Mudanya’nın işgal tarihini bilenler, elbette İngilizlerin yaptıklarının farkındalar.

1920 yılı başlarında Bursa ve bölgesini de etkisi altına alan Anzavur Ahmet ayaklanması oldu. Şeyhülislam Durrizade’den alınan ‘Mustafa Kemal ve arkadaşlarının haydutluk yaptıkları ve bunların tek tek ya da topluca öldürülmelerinin caiz olduğu” fetvası Mudanya’ya İngiliz gemisiyle getirildi, Rum çocukları tarafından dağıttırıldı. Kaymakam Atıf Bey bildiri dağıtılmasına engel olunca, İngiliz subayı Kaymakamlığı ziyaret ederek, “Bizim hiçbir kötü amacımız yoktur. Ancak padişahınız hazretlerinin emirleri ve fetva-ı şeriflerini daha önce getirip dağıttım. Bu fetvaların ben gittikten sonra toplattırılıp yakıldığını haber aldım. Bunun üzerine bu saygısızlığı yapanları öğrenmek ve tutup götürmek için emir aldım.”

(Mudanya’nın Zor Yılları, Hüseyin Genç, Sayfa 20.)

Elin İngiliz’i kimin için çalışıyormuş, siyasal dincilere göre vatansever padişah (!) Vahdettin ve damadı Ferit için…

****

İngilizler sadece bu kadarla mı yetindiler?

Hayır elbette!

Osmanlı’nın başkentini işgal etmeden önce bile Gemlik Körfezi’nde İngiliz torpidosu dolaşmaya başlamıştı.

Tirilye açıklarında savaş gemisi vardı.

Anazavur isyanından medet umdular, hainler başarılı olmayınca, bu kez İngilizler 2 Haziran’da Mudanya’yı bombalamaya başladılar.

Hüseyin Genç’in aktardığına göre 25 hanede 100 kişi zarar gördü.

****

Ve 25 Haziran’da Gemlik Körfezi’nde bulunan 12 İngiliz savaş gemisinden 7’si sabah saatlerinde Mudanya sahilinden karaya askerler çıkardı.

100 kadar İngiliz askeri limana el koydu. ‘Kemalist alçakları’ yok edeceklerini bildirdiler, Hristiyanlara zarar verenlerin başına kötü şeyler geleceği notasını verdiler.

****

İngiliz işgal askerleri ilerlerken Mudanya’nın değeri bilinmeyen (Yunan’a ilk kurşunu atan Hasan Tahsin adı belleklere kazındı, diğerleri unutuldu) Şükrü Çavuş mezarlık civarında bir yerde saklanarak onları beklemektedir.

Önde yürüyen biri rütbeli olmak üzere üç İngiliz askerini öldürür. Kendisi de orada şehit düşer.

İngilizler ummadıkları bu direniş karşısında kaçarak gemilerine giderler. Oradan iskele ve civarını bombalayıp evleri harabeye çevirirler.

****

Kendileri başarılı olamayınca temmuz ayında da piyonları Yunanları sahaya sürüp, işgal askeri olarak onları kullanırlar.

O kadar ki Yunanlar 6 Temmuz’da Mudanya’ya işgale gelirken, onlara kolaylık sağlamak amacıyla Türk askerinin Mudanya tepelerinde olabileceğini düşünerek köyleri top ateşine tutarlar.

****

Sonraki süreci anlatmaya gerek var mı?

Sakarya’da durdurulan 200 binin üzerinde modern silahlarla donatılmış Yunan ordusu, 30 Ağustos’ta Dumlupınar’da yenilgiye uğratıldı. Türk ordusunun bir kolu İzmir’e, öbür kolu Bursa Mudanya’ya uzandı.

İzmir’den ve Mudanya’dan düşman denize döküldü.

****

Bırakışma görüşmelerinde Yunan komutan Mudanya açıklarında beklerken onları kullanan İngiliz, İtalyan ve Fransız komutanlar, İsmet İnönü ile müzakereye oturdu.

Sonuç, Ege denizini yukarıya doğru bir çizgi çek, Trakya’yı Türklere bırak! İstanbul’daki İngiliz işgalini bitir!

****

Görüşmelerin sonucunda İsmet İnönü büyük zafer kazandı.

Bakın bunu ünlü yazar, görüşmeler sırasında Mudanya’da gazeteci olarak bulunan Silahlara Veda, Çanlar Kimin İçin Çalıyor, Yaşlı Adam ve Balıkçı gibi dünya çapında yapıtlara imza atan Ernest Hemingway nasıl dile getirdi?

“Mudanya, Marmara kıyısında sıcak, toz toprak içinde eciş bücüş yollarıyla, evleri ahşap, sivrisinek yuvası, ikinci sınıf bir kıyı kasabası. İsmet Paşa ile görüşecek müttefik generalleri taşıyan İngiliz sancak gemisi İron Duke’ün kül rengi öldürücü küllerine karşın Batılılar buraya barış dilenmeye geliyorlardı. Yoksa barış istemeye ya da barış koşullarını dikte ettirmeye değil.”